Pieterskerk, Leiden

Dankzij een aantal grote subsidiebijdragen van het Rijk en bijdragen van sponsors en donateurs kon van 2001 tot 2009 een zeer intensieve restauratie plaatsvinden, die wij hebben voorbereid en begeleid. Er is onder meer gewerkt aan de gewelven, de kapconstructies en de daken, de gevels, de vensters en de zerkenvloer. Ten behoeve van het gebruik van de kerk, zijn ook diverse aanpassingen gedaan. Uitgangspunt van het ontwerp was dat de kerk flexibel kan worden gebruikt en ingedeeld, afhankelijk van het evenement.

In de kerk zijn nieuwe voorzieningen en installaties aangebracht, waaronder een hijsinstallatie waarmee de verlichting en indeling van de kerk gemakkelijk kunnen worden aangepast. In de vloer zijn elektra, data, water en riolering aangebracht, zodat op meerdere punten in de kerk servicepunten kunnen worden opgesteld. Maar ook kan de gehele kerk worden ingericht met tribune en stoelopstellingen, zoals bij grote concerten. Is er geen evenement, dan is de kerk helemaal leeg – en dat is eigenlijk ook het mooiste.

De zerkenvloer was instabiel en beschadigd, en moest geheel worden uitgenomen. Dit moment is aangegrepen om de vloer te isoleren, te stabiliseren en hierin de nieuwe installaties op te nemen, waaronder vloerverwarming. De vloer is vooraf zorgvuldig ingemeten. Door TNO is met radar de dikte van de zerken bepaald. Alle relevante gegevens, zoals steensoort, dikte, afmetingen, details en gebreken, zijn door ons vastgelegd in een zogenaamd zerkenboek. Om een stabiele vloer te verkrijgen, zijn alle zerken aan de onderzijde opgedikt met mortel, naar dezelfde dikte.

Het glas-in-lood en natuursteen van de vensters vertoonden een groot aantal gebreken, waardoor een volledige restauratie noodzakelijk was. Op basis van archiefonderzoek is besloten om nieuw glas-in-lood toe te passen in ruitvormig patroon. Hiervoor zijn 7 kleuren mondgeblazen glas geselecteerd, die willekeurig zijn gemengd. Dit zorgt voor een levendige lichtval in de kerk. Ten behoeve van de geluids- en warmte-isolatie is aan de buitenzijde voorzetglas aangebracht. Dit vensterglas van 10 mm dik is computergestuurd uitgesneden en heeft een licht onregelmatig oppervlak.

Het zandsteen van de vensters was over het algemeen in goede staat. Daarentegen waren het kalksteen (Morley, uit Frankrijk) en het tufsteen sterk aangetast. Veel van deze onderdelen zijn vernieuwd. Als vervangende steensoorten zijn respectievelijk Engelse Portland kalksteen en Poolse Rakowicze zandsteen gekozen. De profilering van de montants is machinaal uitgevoerd. De blokken van de traceringen zijn eerst globaal uitgezaagd en daarna handmatig op maat gehakt. Alle blokken hebben als eindafwerking een handmatige scharreerslag gekregen.

Onderzoek had aangetoond dat in alle houtconstructies een ernstige aantasting door bonte knaagkever aanwezig was. Bestrijding van de bonte knaagkever, houtworm en houtrot was dan ook een belangrijk onderdeel van de restauratie. Hiervoor is in de kerk een werkvloer gemaakt op 17 meter hoogte. De spantonderdelen zijn één voor één losgemaakt en op de werkvloer neergelegd, zodat elk onderdeel zorgvuldig kon worden behandeld en gerestaureerd. Sterk aangetaste onderdelen zijn, waar nodig, vervangen, bij voorkeur in hout.

Voor de financiering van de restauratie is er een sponsoractie bedacht, Ramen met Namen. Men kon en kan nog steeds zijn naam laten aanbrengen in de onderste strook glas-in-loodpanelen. Inmiddels zijn er al vele honderden namen te lezen.